භෞතික විද්‍යාවේදී දෝෂ ලෙස හැඳින්වෙන්නේ ලබාගන්නා මිනුම් හෝ පාඨාංක වල අවිනිශ්චිතබාවයයි. එම අවිනිශ්චිතබාවය ඇති වන්නේ මිනුම් ලබා ගන්නා පුද්ගලයාගේ හෝ උපකරණයේ හෝ වස්තුවේ වැරැද්දක් නිසා නොවේ.
උදාහරණයක් ලෙස මීටර කෝදුවෙන් යම් වස්තුවක දිග මැනීමේදී වස්තුවේ අවසාන ලක්‍ෂ්‍යය මිලිමීටර ලකුණු දෙකක් තිබිය හැක. එවිට ආසන්නතම මිලිමීටර ලකුණ සලකා අපි පාඨාංක ගන්නෙමු. නමුත් මෙය 100%ක්ම නිවැරදි නොවේ. මෙවැන්නක් දෝෂයක් ලෙස හැඳින්විය හැක.
ඉතින් මෙම දෝෂ භෞතික විද්‍යාවේදී කොටස් දෙකකට වර්ග කෙරේ. එනම් පහත පරිදි වේ.
- ඒකාංග දෝෂ (Systematic Errors)
- සසම්භාවී දෝෂ (Random Errors)
ඒකාංග දෝෂ
කිසියම් නිශ්චිත හේතුවක් නිසා ඇති වන දෝෂ ඒකාංග දෝෂ (Random Errors) ලෙස හඳුන්වයි. මේවා අවම කරගැනීමට හෝ ශෝධනය කිරීමට හැකි වේ.
උදාහරණයක් ලෙස අපි තාපය සම්බන්ධ පරික්ෂණයකදී උෂ්ණත්වය මැනිය යුතු යැයි සිතමු. එවැනි අවස්ථාවකදී තාප පරිවාරක යොදා උෂ්ණත්වය අපතේ යෑම අවම කර ගත හැක.
[caption id="attachment_383" align="aligncenter" width="300" caption="තාප පරිවාරකයකින් ආවරණය කළ බඳුනක් සහ නිරාවරණය කළ බඳුනක්"]
[/caption]ඒ වගේම මීටර කෝදුවක් '0' කෙළවර යම් හෙයකින් ගෙවී ගොස් තිබුණොත් අපි ඊළඟ ලකුණේ සිට මනිනු ලබයි. පසුව ලබාගත් පාඨාංක වලට ගෙවී ගිය ප්‍රමාණය ගණනය කර එකතු කරනු ලැබේ. එවිට පෙර කී දෝෂය ශෝධනය(ඉවත් වී) යයි. මෙසේම ව'නියර් කැලිපර, ඉස්කුරුප්පු ආමාන යන උපකරණ වල හනු හෝ වෙනත් කොටස් ගෙවී ගොස් ඇත්නම් එම දෝෂය ගණනය කර ලබාගත් පාඨාංක වලට එකතු කිරීම හෝ අඩු කිරීම සිදු කෙරේ. මෙම දෝෂ මූලාංක දෝෂ (zero error) ලෙසද හඳුනවනු ලැබේ.
[caption id="attachment_384" align="aligncenter" width="330" caption="ව'නියර් කැලිපරයේ මෙම හනු ගෙවී යාමේන් මූලාංක දෝෂයක් ඇති විය හැක"]
[/caption]සසම්භාවී දෝෂ
සසම්භාවි දෝෂ (Random Errors) ශෝධනය කිරීමේ හැකියාවක් නොමැත. නමුත් යම් තාක් දුරට අවම කර ගත හැක. උදාහරණයක් ලෙස කම්බියක විෂ්කම්භය මැනීමේදී ස්ථාන කිහිපයකින් මනිනු ලැබේ. මක්නිසාදයත් කම්බියේ විෂ්කම්භය සෑම ස්ථානයකදීම ඒකාකාරී නොවන නිසාය. ඉතින් මෙම දෝෂ සසම්භාවි දෝෂ ලෙස හැඳිනවේ. මෙවන් අවස්ථාවකදී ස්ථාන කිහිපයකින් මිනුම් කිහිපයක් ගෙන මධ්‍යනන්‍ය අගය ගැනීමේ මෙම දෝෂය අවම කර ගත හැක.
මෙවරනි අවස්ථා වල දෝෂය ප්‍රමාණාත්මකව ගණනය කිරීම භාගික දෝෂය (fractional error) හා ප්‍රතිශත දෝෂය (percentage error) ලෙස රාශි 2ක් අර්ථ දැක්වේ. එ්වා පහත දැක්වෙන පරිදි ගණනය කළ හැක.
භාගික දෝෂය = උපරිම දෝෂය / ලබාගත් මිනුම
ප්‍රතිශත දෝෂය =උපරිම දෝෂය / ලබාගත් මිනුම X 100
මෙහි උපරිම දෝෂය යනු කුඩාම මිනුමයි. උදාහණයක් ලෙස මීටර කෝදුවේ කුඩාම මිනුම මිලිමීටර 1 ලෙස ගත හැක. භාගික දෝෂය මඟින් ඕනෑම මිනුමක දෝෂය ප්‍රමාණාත්මකව ගණනය කළ හැක. ප්‍රතිශත දෝෂය මඟින් කිසියම් මිනුමක දෝෂය සංඛ්‍යාත්මකව ගණනය කළ හැක. ඒ වගේම හොඳ තත්වයේ මිනුමක් නම් එහි ප්‍රතිශත දෝෂය 1%ක් හෝ ඊට වඩා කුඩා විය යුතුයි. ප්‍රතිශත දෝෂය 1%ට වැඩි නම් එම උපකරණය එවැනි මිනුම් ලබා ගැනීමට සුදුසු නොවේ.
By Shiroshan Randika
Tagged as
measurement Physics Science Simple Error Theory zero error ඒකාංග දෝෂ දෝෂ ප්‍රතිශත දෝෂය භාගික දෝෂය භෞතික රාශි භෞතික විද්‍යාව මිනුම මූලාංක දෝෂ මූලාංක දෝෂය සරල දෝෂවාදය සසම්භාවි දෝෂAbout the Author
Every Action has a Reaction. එසේ නම් ඔබේ ප්‍රතික්‍රියාවත් සටහන් කර යන්න.
Subscribe to:
Post Comments (Atom)
Advertisment
Popular Posts
-
භෞතික විද්‍යාවේදී සාපේක්ෂ චලිතය හා සම්බන්ධ සිද්ධාන්ත මෙහිදී අපි අධ්‍යයනය කරමු. භෞතික වස්තූන්ගේ අවකාශය මෙහිදී ප්‍රධාන වශයෙන් කොටස් දෙකකට බෙද...
-
මාන විශ්ලේෂණය (dimensional analysis) යනු විද්‍යාවේදී බහුලව ප්‍රයෝජනයට ගැනෙන එක්තරා ගණිතමය ක්‍රමවේදයක්. විශේෂයෙන් සමීකරණ ගොඩනෑගීමට බෙහෙවින් උ...
-
සාමාන්‍ය භාවිතයන් වලදී මෙන් නොව පරීක්ෂණ වලදී ලබා ගත යුතු පාඨාංක හැකිතාත් නිවැරදි විය යුතුය. සාමාන්‍ය අඩි කෝදුවක ඇති පරිමාණයේ රේඛා දෙකක් අතර ...
-
ජේ. ජේ. තොම්සන්ගේ ප්ලම් පුඩින් ආකෘතිය - ක්‍රි.ව.1904 පරමාණුව පිළිබඳ පැහැදිලි ආකෘතියක් මුලින්ම ඉදිරිපත් කළේ 1904 දි ජේ. ජේ. තොම්සන් විසින්. ...
-
ලෝහ කැටායන මිශ්‍රණයක් දී ඇති විට එම එක් එක් කැටායනය හඳුනා ගන්නා ආකාරය අපි මෙහිදී සලකා බලමු. මේ සඳහා s, p හා d ගොනු වලට අයත් ලෝහ කැටායන අඩං...
-
කලින් ලිපියේ අපි මූලික ඒකක යොදාගෙන ව්‍යුත්පන්න භෞතික රාශීන් සඳහා ඒකක ලිව්වා. ඒ අනුව බලය නැමැති රාශියෙ හි ඒකකය විදියට අපට kgms -2 යන පිළිතු...
-
රදර්ෆඩ් ඉදිරිපත් කළ මූලික පරමාණුක ආකෘතිය වන දැඩි ලෙස ධනාරෝපිත න්‍යෂ්ටිය වටා ඇති ලිහිල්ව ඇසිරුණ ඍණාරෝපිත ඉලෙක්ට්‍රෝණ වලින් සමන්විත පරමාණුක ආක...
-
සිංහල බසින් නම් චන්ද්‍රිකාව යනු පරිවාර ග්‍රහයා යන අර්ථයයි. නමුත් ඒ ස්වාභාවික චන්ද්‍රිකා වේ. මීට අවුරුදු ගණනකට පෙර කෘත්‍රිම චන්ද්‍රිකා කරළි...
-
දිග යනු එදිනෙදා ජීවි‍තයේදී බහුලවම භාවිතා කරන භෞතික රාශීයක්. දිග සඳහා අවස්ථානුකූලව දිග, පළල දුර හා උස යන යෙදුම් භාවිතා කරයි. දිග පරාසය ගණිතම...
-
මේ පදාර්ථ සියල්ලේ කුඩාම ඒකකය වන්නේ පරමාණුවයි. පරමාණුව යනු පරම-අණුව යන්න බිඳීමෙන් සෑදුනක්. එනම්, තවත් නොබිඳිය හැකි කුඩාම කොටස යන්නයි. ජෝන් ඩෝ...
0 = ප්‍රතිචාර ගණන